Het is vandaag 4 mei. Dé dag waarop wij alle slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en van conflicten en vredesmissies daarna herdenken. Burgemeester Vermue staat stil bij dit moment in haar toespraak, deze sprak ze zojuist (rond 20.05 uur) uit bij de officiële gemeentelijke herdenking in Rijsbergen.
Toespraak burgemeester Vermue, 4 mei 2024:
Lieve inwoners van de gemeente Zundert,
Dank jullie wel! Bedankt dat u met zo velen naar het herdenkingsmonument in Rijsbergen bent gekomen.
We herdenken vandaag iedereen die sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog is gestorven in een oorlog of tijdens vredesmissies, waar dan ook ter wereld.
Ik weet niet hoe het u vergaat, maar als we het nieuws de afgelopen maanden volgen dan kan ik me indenken dat dat soms ook zorgen geeft. Conflicten elders in de wereld zorgen voor spanning in Europa en in Nederland. En ja ook in Zundert leiden conflicten in de wereld helaas soms tot spanning dichtbij huis. Dit besef drong des te meer door, toen een Navo-admiraal begin dit jaar opriep om als ‘samenleving het onverwachte te gaan verwachten’. Hoe functioneren we immers nog als we geen beschikking meer zouden hebben over stroom, over water, over internet. Het zijn manieren waarop onze maatschappij en gemeenschap vandaag de dag ontwricht kan worden.
Dichtbijhuis worden we er ook mee geconfronteerd. Begin dit jaar bezocht ik onze tweede noodopvanglocatie voor Oekraïense vluchtelingen. Nietsvermoedend werd ik uitgenodigd om te gaan zitten. De bewoners hadden een Oekraïens lied voorbereid. Ik kan u zeggen dat er vele momenten zijn waarop ik als burgemeester geraakt wordt. Geraakt door wat ik hoor of zie. Dit was zeer zeker ook zo’n moment. Vluchtelingen die enkele dagen in Nederland zijn en twee jaar oorlog op hun netvlies hebben staan. Ze zongen op hele krachtige wijze hun lied. Een lied waar hoop uit sprak, ondanks de zorgen en het verdriet die op de gezichten te lezen waren. Diep onder de indruk keek en luisterde ik, naar deze groep, dit lied, dit verhaal. En het bewoog mij meer dan een geschiedenisboek ooit zou kunnen. In een ideale wereld hoeven mensen niet te vluchten en stond deze groep daar geen lied te zingen. Toch zijn het die verhalen en ervaringen die ons bewegen om in actie te komen, om hulp te bieden of toekomstig leed te voorkomen.
Het is al bijna 80 jaar geleden dat de tweede wereldoorlog ten einde kwam, en de generatie die de oorlog meemaakte is er straks niet meer. Toch leven de verhalen in ons voort. Wie heeft niet naar opa of oma geluisterd, of naar de verhalen van een veteraan die op bezoek kwam in de klas?
Met de oproep van de Navo-admiraal in mijn achterhoofd vroeg ik me af:
Verwachtte men meer dan 80 jaar geleden ook het onverwachte? En wij? Zijn wij vandaag de dag voldoende in staat ons te beseffen wat de betekenis is van vrijheid? Het gaat immers niet alleen om kennis van het verleden, maar ook om persoonlijke verhalen, ervaringen en emoties. Belevingen over de Tweede Wereldoorlog waren verschillend. Verhalen divers. De boswachter op de Vloeiweide vertelde na de oorlog een ander verhaal dan de douaniers bij Wernhout die het verzet ondersteunden. De Timberwolves op Achtmaal hadden een ander verhaal dan de Duitse soldaat, Joep Henneboel die op de achtergrond het verzet hielp. En veteranen die terugkijken op hun missies hebben ongetwijfeld een andere beleving dan wij die deze conflicten via het journaal en uit de krant meekrijgen. Al deze persoonlijke verhalen en perspectieven tonen ons dat onze eigen waarheid en beleving niet leidend zijn. De verhalen laten ons kritisch kijken naar onze eigen houding. Waarom zijn we boos, en is onze angst terecht? Verplaatsen we ons in de ander? Hoe kunnen we de verbinding zoeken en spanning wegnemen? Durven we het gesprek aan te gaan? Durven we te benoemen wat we anders willen en zijn we zelf in staat om vervolgens weer te luisteren naar de ander?
Hoe toepasselijk is dan ook het jaarthema van het nationaal 4 en 5 mei comité: Vrijheid vertelt: opmaat naar 80 jaar vrijheid. We herdenken de oorlog en staan stil bij alle littekens die achterbleven; bij de manier waarop oorlog doorwerkt. We vieren ook dat we al zo lang in vrijheid leven, want alleen in vrijheid kan een samenleving goed functioneren. In september starten we in Zundert met activiteiten voor het vieren van 80 jaar vrijheid. De verhalen van verschillende verenigingen en organisaties in onze gemeente komen aan bod in dit bijzondere jaar.
Terugdenkend op het begin van mijn verhaal waar ik sprak over de Oekraïne opvang schoot mij nog een video-fragment te binnen. Het was een filmpje van kort na de inval van Rusland. Hierin spreekt een Oekraïense vrouw op stevig wijze Russische militairen toe. ‘Jullie zijn bezetters, wat doen jullie in ons land?’ Ze biedt de soldaat zonnebloempitten aan. ‘Neem de zonnebloempitten aan, zodat er tenminste zonnebloemen groeien als jullie gesneuveld zijn.’ Door haar woorden groeide de zonnebloem, in het land waar ze het meest geproduceerd worden, uit tot symbool van verzet. De zonnebloem heeft ook dichterbij huis een diepgaande betekenis. Voor Vincent van Gogh symboliseerde de Zonnebloem troost en positiviteit. Hij beschouwde ze als een uiting van standvastigheid. Het is een bloem die mensen verenigt in de zoektocht naar hoop en positieve verandering.
Er zijn op dit moment oorlogen en conflicten gaande die niet gaan over de bedreiging van vrijheid, maar die gaan over de angst voor democratie. En het krachtigste wapen daartegen is democratie. Het verlangen tot inspraak en meedoen is krachtiger dan wat dan ook! Het geeft hoop en vertrouwen!
Morgen vieren we de vrijheid.
Laten we Zundert volplanten met Zonnebloemen. Zonnebloemen als symbool van standvastigheid, positiviteit en hoop!
[Ik nodig nu graag Machmoud en Liv uit voor het voorlezen van het gedicht:
‘Zonnebloem onder blauwe lucht’ geschreven door Lies van Gasse. Eén van de Antwerpse stadsdichters.]
[Na gedicht – aankondiging lied]:
Ik vertelde al hoezeer ik geraakt was door een lied van enkele Oekraïense inwoners. Daarom ben ik dankbaar dat zij nu nogmaals een lied willen brengen. Het gaat over het Oekraïense land, waar rode bessen groeien. De Gelderse roos, zoals de plant in Nederland heet, is een nationaal symbool van Oekraïne. In de Sovjettijd was deze versie van het lied verboden. Aan het begin van de Russisch-Oekraïense Oorlog in 2014 werd het wederom veelvuldig gebruikt, en kort na de invasie door Rusland ging het nummer de wereld over. In bloesemtijd zie je geen rode besjes, maar grote witte bloemen, een beetje als sneeuwballen. Luistert u alstublieft naar het lied: ‘Oh, in de wei is een rode sneeuwbal verwelkt’
